HIGHER EDUCATION DEPARTMENT MP SYLLABUS FROM ONWARDS 2025-26

FROM SESSION 2025-26


SYLLABUS PAGE MP HIGHER EDUCATION

https://www.highereducation.mp.gov.in/?page=JUL9t1LHqftaDqryEIQFtg%3D%3D

SYLLABUS PAGE FOR FIRST YEAR from 2025-26

https://highereducation.mp.gov.in/?page=E6xLRH%2F5NqUr1GVNP3%2BI4A%3D%3D&leftid=JUL9t1LHqftaDqryEIQFtg%3D%3D

FOR PG COURSES from 2025-26

https://highereducation.mp.gov.in/?page=gdmYTNSfBKXJ9ObkEdq7%2BA%3D%3D&leftid=JUL9t1LHqftaDqryEIQFtg%3D%3D


राष्‍ट्रीय शिक्षा नीति 2020 अध्‍यादेश क्रमांक 14 (1) अनुसार स्‍नातक प्रथम वर्ष के पाठ्यक्रम सत्र 2025-26 से लागू

  • मुख्य पृष्ठ
  • राष्‍ट्रीय शिक्षा नीति 2020 अंतर्गत नवीन पाठ्यक्रम
  • NEP 2020 Ordinance No. 14 (1)

राष्ट्रीय शिक्षा नीति के परिप्रेक्ष्य में सत्र 2025-26 से

स्नातक प्रथम वर्ष के लिए जारी पाठ्यक्रम

कार्यालय आयुक्त उच्च शिक्षा द्वारा जारी निर्देश 

नोट:- राष्‍ट्रीय शिक्षा नीति 2020 अध्‍यादेश क्रमांक 14 (1) अनुसार स्‍नातक प्रथम वर्ष के पाठ्यक्रम सत्र 2025-26 से लागू

1. मुख्य एवं गौण विषय 

2. मल्टीडिसिप्लिनरी विषय

  • कला संकाय (कला संकाय के विद्यार्थियों के अतिरिक्‍त अन्‍य संकाय के विद्यार्थियों के लिए)
  • विज्ञान संकाय (विज्ञान संकाय के विद्यार्थियों के अतिरिक्‍त अन्‍य संकाय के विद्यार्थियों के लिए)
  • वाणिज्य संकाय (वाणिज्‍य संकाय के विद्यार्थियों के अतिरिक्‍त अन्‍य संकाय के विद्यार्थियों के लिए)

3. अन्‍य वैकल्पिक विषय

  • एनसीसी (समस्‍त संकाय के विद्यार्थियों के लिए)
  • एनएसएस (समस्‍त संकाय के विद्यार्थियों के लिए)
  • शारीरिक शिक्षा (समस्‍त संकाय के विद्यार्थियों के लिए)

4. व्‍यावसायिक पाठ्यक्रम    

5. आधार पाठ्यक्रम

  • हिन्दी भाषा
  • अंग्रेजी भाषा
  • पर्यावरण अध्ययन
  • योग एवं ध्यान

Arts

क्र.कला संकायमुख्‍य विषय(Major Subject)गौण  विषय(Minor Subject)
1प्राचीन भारतीय इतिहास और संस्कृतिMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
2व्‍यावहारिक मनोविज्ञानMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
3अरबीMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
4ज्योतिष विज्ञानMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
5बी.ए.-एजुकेशन  Major (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
6बी.ए. -गृह विज्ञानMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
7व्यावसायिक अर्थशास्त्रMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
8कंप्यूटर एप्लीकेशन Major (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
9नृत्य (भरतनाट्यम)Major (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
10नृत्य (कथक)Major (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
11ड्राइंग एवं पेंटिंग Major (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
12अर्थशास्त्रMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
13अंग्रेजी साहित्यMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
14फैशन डिजाइनMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
15प्रयोजन मूलक हिंदीMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
16भूगोलMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
17हिंदी साहित्यMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
18इतिहासMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
19मराठीMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
20फ़ारसीMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
21दर्शन शास्‍त्रMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
22राजनीति शास्‍त्रMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
23मनोविज्ञानMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
24लोक प्रशासनMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
25संस्कृतMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
26सोशल वर्कMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
27समाज शास्त्रMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
28उर्दूMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
29वेदMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
30प्रयोजन  मूलक अंग्रेजीMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
31संगीत (गायन)Major (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
32संगीत (वादन)Major (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
33संगीत (ताल वाद्य)Major (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
34गणितMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)

विज्ञान संकाय

क्र.विज्ञान संकायमुख्‍य विषय(Major Subject)गौण विषय(Minor Subject)
1एक्‍वाकल्‍चर (जलीय कृषि)Major (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
2बायो केमिस्ट्री  (जैव रसायन)Major (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
3बायो इन्फॉर्मेटिक्‍सMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
4बायोटेक्नोलॉजी  (जैव प्रौद्योगिकी)Major (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
5वनस्पति विज्ञान Major (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
6रसायन शास्त्रMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
7क्लीनिकल न्यूट्रिशन एवं डायटेटिक्स (क्लीनिकल पोषण और आहार विज्ञान)Major (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
8कंप्यूटर एप्लीकेशन Major (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
9कंप्यूटर मैंटेनैंस  (कंप्यूटर रखरखाव)Major (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
10कंप्यूटर विज्ञानMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
11इलेक्ट्रॉनिक इक्विपमेंट मैंटेनैंस (इलेक्ट्रॉनिक उपकरण रखरखाव)Major (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
12इलेक्ट्रानिक्सMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
13पर्यावरण विज्ञानMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
14फिशरीज (मत्स्य पालन)Major (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
15फोरेंसिक विज्ञानMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
16भूगर्भशास्त्रMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
17हॉर्टीकल्चर (उद्यानिकी )Major (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
18इंडस्ट्रियल केमिस्ट्री Major (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
19इंडस्ट्रियल माइक्रोबायोलॉजी Major (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
20इनफार्मेशन टेक्नोलॉजी (सूचना प्रौद्योगिकी)Major (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
21गणितMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
22माइक्रोबायोलॉजी (सूक्ष्म जीव विज्ञान)Major (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
23मिलिट्री साइंस (सैन्य विज्ञान)Major (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
24फार्मास्यूटिकल केमिस्ट्री (भैषजिक रसायन शास्त्र)Major (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
25भौतिक शास्‍त्रMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
26सीड टेक्नोलॉजी (बीज प्रौद्योगिकी)Major (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
27सेरीकल्चर (रेशम विज्ञान)Major (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
28सॉयल कंज़र्वेशन एवं वाटर मैनेजमेंट (मृदा संरक्षण और जल प्रबंधन)Major (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
29सांख्यिकीMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
30योग विज्ञानMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
31प्राणी शास्‍त्रMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
32पशु चिकित्‍साMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
33अर्थशास्त्रMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
34भूगोलMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)
35कृषिMajor (1)Major (2)Major (3)Minor (1)Minor (2)

NEP 2020 Ordinance No. – 14(2)

  • मुख्य पृष्ठ
  • राष्‍ट्रीय शिक्षा नीति 2020 अंतर्गत नवीन पाठ्यक्रम
  • NEP 2020 Ordinance No. – 14(2)

राष्ट्रीय शिक्षा नीति के परिप्रेक्ष्य में सत्र 2025-26 से स्नातकोत्तर प्रथम वर्ष के लिये जारी मॉडल पाठ्यक्रम

कार्यालय आयुक्त उच्च शिक्षा द्वारा जारी निर्देश

नोट: राष्ट्रीय शिक्षा नीति 2020 अध्यादेश क्रमांक 14 (2) अनुसार स्नातकोत्तर प्रथम वर्ष के मॉडल पाठ्यक्रम  सत्र 2025-26 से लागू

NEP syllabus Page [OLD]

राष्‍ट्रीय शिक्षा नीति 2020 अंतर्गत नवीन पाठ्यक्रम

English Language and Indian Culture FC English First Year

First Year Syllabus

First Year Syllabus accroding to NEP 2020

  • मुख्य पृष्ठ
  • राष्‍ट्रीय शिक्षा नीति 2020 अंतर्गत नवीन पाठ्यक्रम
  • First Year Syllabus accroding to NEP 2020

राष्ट्रीय शिक्षा नीति के परिप्रेक्ष्य में सत्र 2021-22 से

स्नातक प्रथम वर्ष के लिए जारी पाठ्यक्रम

कार्यालय आयुक्त उच्च शिक्षा द्वारा जारी निर्देश 

नोट:- अध्‍यादेश 14 बी के परिपालन में स्‍नातक प्रथम वर्ष के समस्‍त विषयों के पाठ्यक्रम (सैद्धांतिक एवं प्रायोगिक) में अंकित न्‍यूनतम अंकों को 33 के स्‍थान पर 35 पढ़ा जाए।

1. मुख्य, गौण एवं वैकल्पिक विषय 

2. सामान्‍य वैकल्पिक विषय

  • कला संकाय (कला संकाय के विद्यार्थियों के अतिरिक्‍त अन्‍य संकाय के विद्यार्थियों के लिए)
  • विज्ञान संकाय (विज्ञान संकाय के विद्यार्थियों के अतिरिक्‍त अन्‍य संकाय के विद्यार्थियों के लिए)
  • वाणिज्य संकाय (वाणिज्‍य संकाय के विद्यार्थियों के अतिरिक्‍त अन्‍य संकाय के विद्यार्थियों के लिए)

3. अन्‍य वैकल्पिक विषय

  • एनसीसी (समस्‍त संकाय के विद्यार्थियों के लिए)
  • एनएसएस (समस्‍त संकाय के विद्यार्थियों के लिए)
  • शारीरिक शिक्षा (समस्‍त संकाय के विद्यार्थियों के लिए)

4. व्‍यावसायिक पाठ्यक्रम    

5. आधार पाठ्यक्रम

नोट: पाठ्यक्रम के सैद्धांतिक,प्रायोगिक एवं  वैकल्पिक विषय के लिए  प्रश्‍नपत्र की कोडिंग निम्‍नानुसार है-

  • सैद्धांतिक पाठ्यक्रम-  1T= प्रथम प्रश्‍न पत्र एवं 2T= द्वितीय प्रश्‍न पत्र                                   
  • प्रायोगिक पाठ्यक्रम-  1P= प्रथम प्रश्‍न पत्र एवं 2P= द्वितीय प्रश्‍न पत्र             
  • वैकल्पिक पाठ्यक्रम-  1G/2G 
  • वैकल्पिक प्रायोगिक पाठ्यक्रम-  1R/2R

Second Year Syllabus

राष्‍ट्रीय शिक्षा नीति अंतर्गत द्वितीय वर्ष का पाठ

  • मुख्य पृष्ठ
  • राष्‍ट्रीय शिक्षा नीति 2020 अंतर्गत नवीन पाठ्यक्रम
  • राष्‍ट्रीय शिक्षा नीति अंतर्गत द्वितीय वर्ष का पाठ

राष्ट्रीय शिक्षा नीति 2020 के परिप्रेक्ष्य में द्वितीय  वर्ष के लिए जारी पाठ्यक्रम

कार्यालय आयुक्त उच्च शिक्षा द्वारा जारी निर्देश 

नोट:- अध्‍यादेश 14 बी के परिपालन में स्‍नातक द्वितीय वर्ष के समस्‍त विषयों के पाठ्यक्रम (सैद्धांतिक एवं प्रायोगिक) में अंकित न्‍यूनतम अंकों को 33 के स्‍थान पर 35 पढ़ा जाए।

1. मुख्य, गौण एवं वैकल्पिक विषय 

2. सामान्‍य वैकल्पिक विषय

3. अन्‍य वैकल्पिक विषय

4. व्‍यावसायिक पाठ्यक्रम    

5. आधार पाठ्यक्रम(Updated)

नोट: पाठ्यक्रम के सैद्धांतिक,प्रायोगिक एवं  वैकल्पिक विषय के लिए  प्रश्‍नपत्र की कोडिंग निम्‍नानुसार है-

  • सैद्धांतिक पाठ्यक्रम-  1T= प्रथम प्रश्‍न पत्र एवं 2T= द्वितीय प्रश्‍न पत्र                                   
  • प्रायोगिक पाठ्यक्रम-  1P= प्रथम प्रश्‍न पत्र एवं 2P= द्वितीय प्रश्‍न पत्र             
  • वैकल्पिक पाठ्यक्रम-  1G/2G 
  • वैकल्पिक प्रायोगिक पाठ्यक्रम-  1R/2R

Sss

Third Year Syllabus 

   स्‍नातक पाठ्यक्रम तृतीय वर्ष

  • मुख्य पृष्ठ
  • राष्‍ट्रीय शिक्षा नीति 2020 अंतर्गत नवीन पाठ्यक्रम
  • राष्‍ट्रीय शिक्षा नीति अंतर्गत तृतीय वर्ष का पाठयक

राष्ट्रीय शिक्षा नीति 2020 के परिप्रेक्ष्य में तृतीय वर्ष के लिए जारी पाठ्यक्रम

कार्यालय आयुक्त उच्च शिक्षा द्वारा जारी निर्देश 

नोट:- अध्‍यादेश 14 बी के परिपालन में स्‍नातक तृतीय वर्ष के अंतर्गत किसी भी एक डीएसई ग्रुप का चयन करते हुए उक्‍त ग्रुप के दोनों प्रश्‍नपत्रों का अध्‍ययन किया जाना है।

1. मुख्य, गौण एवं वैकल्पिक विषय 

2. सामान्‍य वैकल्पिक विषय

3. अन्‍य वैकल्पिक विषय

4. व्‍यावसायिक पाठ्यक्रम    

5. आधार पाठ्यक्रम

Video Lectures of HED MP

वीडियो व्‍याख्‍यान

  • मुख्य पृष्ठ
  • विद्यार्थियों के लिए व्‍याख्‍यान
  • वीडियो व्‍याख्‍यान
S.NoFacultyOnline Video Lecture
For UG SubjectsFor PG Subjects
1ARTS 
UGPG
2SCIENCE 
UGPG
3COMMERCE 
UGPG
4HOME SCIENCE 
UGPG

ऑडियों व्‍याख्‍यान

  • मुख्य पृष्ठ
  • विद्यार्थियों के लिए व्‍याख्‍यान
  • ऑडियों व्‍याख्‍यान
S.NoFacultyOnline Audio Lecture
For UG SubjectsFor PG Subjects
1ARTS 
UGPG
2SCIENCE 
UGPG
3COMMERCE 
UGPG
4HOME SCIENCE 
UGPG